Smog – co o tym mówi nauka?

Smog to coś czego zazwyczaj nie widać, a co gorsze – nie czuć…

Jeśli mieszkasz w niewielkiej miejscowości w górskiej dolinie, na miejskich przedmieściach, czy w dużym mieście najprawdopodobnej od niego nie uciekniesz. W takiej sytuacji ważne jest, żeby umieć w skuteczny sposób chronić siebie i swoich najbliższych.

 

Czym jest smog?

Smog to nic nowego. Już w 1905 roku doktor Henry Antoine Des Voeux zasygnlizował istnienie złego wpływu mieszaniny mgły i dymu na samopoczucie i zdrowie człowieka. Wygłosił on referat pod tytułem „Fog and Smoke” podczas odbywającego się w Londynie kongresu The Royal Institute of Public Health. Ten tytuł wystarczył, by chwilę później nowy termin „smog” (smoke+fog) pojawił się w londyńskim dzienniku Daily Graphic. Czyli smog to nie to samo, co „zanieczyszczone powietrze” i nie należy tych pojęć używać zamiennie.

Smog pojawia się i występuje jako efekt zanieczyszczenia powietrza oraz specjalnych warunków pogodowych. Tzw. „stojące powietrze”, czyli bezwietrzna pogoda i znaczne zamglenie – to główni sprzymierzeńcy smogu.

W obecnym momencie smog w Polsce jest zjawiskiem czasowym o różnym natężeniu.

Kwestia zanieczyszczonego powietrza nad przemysłowymi, dziewiętnastowiecznymi miastami pozostała aktualna mimo upływu czasu. Coraz więcej groźnych tlenków azotu, siarki, węgla, ozonu oraz tzw. cząsteczek stałych (określanych jako PM2,5 i PM10) wydostawało się z kominów fabryk opartych na gospodarce węglem.

Jednak przez kilkanaście lat sytuacja uległa zmianie, a jedynie w naszych głowach pozostało przekonanie, że to głównie przemysł odpowiada za zanieczyszczenia. Z upływem czasu fabryki zaczęły stawać się coraz mniej szkodliwe dla środowiska. A stało się to dzięki restrykcyjnym przepisom, które wymusiły instalację odpowiednich systemów oczyszczania.

 

Wszystkie substancje powodujące zanieczyszczenie powietrza są szkodliwe dla człowieka, ale największy wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie mają zawieszone w powietrzu cząsteczki stałe PM10 i PM2,5. Te pierwsze mogą powodować dolegliwości typu kaszel, zadyszka, trudności z oddychaniem. Znacznie bardziej inwazyjne są cząsteczki PM2,5. Mają tylko 2,5 mikrona, czyli są około 4 razy mniejsze niż średnica czerwonej krwinki. Ze względu na wielkość właśnie, cząsteczki te przedostają się z płuc do krwiobiegu i tym samym krążą po całym ciele.

To właśnie dlatego pojwienie się smogu w powietrzu powinno oznaczać dla wszystkich ograniczenie przebywania na dworze do minimum. Zalecenie to szczególnie dotyczy dzieci, osób starszych, chorych i kobiet w ciąży.

 

Wiarygodne pomiary

Niestety, przed smogiem nie uciekniemy, ale należy pamiętać, że nawet zimą nie zawsze musi on występować. Największe niebezpieczeństwo tkwi w tym, że jakość powietrza bardzo trudno jest ocenić gołym okiem. Piękne słońce za oknem może okazać się niezwykle zwodnicze. Nieraz jest tak, że piękna zimowa pogoda przyciąga do parku rzesze spacerowiczów, a stężenia pyłów w powietrzu przekraczają wszelkie normy… Na szczęście jest na to sposób – podstawa to monitorowanie poziomu zanieczyszczeń. Do tego celu możemy używać jednej z wielu dostępnych aplikacji, które zbierają i prezentują dane o jakości powietrza.

Jeżeli nie znajdziesz tam miejscowości, w której mieszkasz, również jest na to sposób. W sprzedaży dostępne są specjalistyczne urządzenia pomiarowe. Posiadanie takiego czujnika zapewni możliwość monitorowania jakości powietrza w każdym momencie i w każdym miejscu, w którym się znajdziesz.

Uwaga! Nie czekaj, aż informacje o smogu zostaną podane przez media lub odpowiednie władze. W momencie, gdy o zanieczyszczeniu jest głośno, zazwyczaj oznacza to, że sytucja jest już bardzo poważna. Problem stanowią tutaj zbyt mało restrykcyjne polskie normy określające poziomy, po przekroczeniu których informuje się społeczeństwo o zaistniałym zagrożeniu. W naszym kraju o smogu ostrzega się kiedy dobowy poziom pyłów PM10 przekroczy stężenie 200 μg/m3, a alarm ogłasza się kiedy osiągnie wartość 300 μg/m3. Brzmi to dość zatrważająco, kiedy te dane zestawi się z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2005 roku, w których dopuszczalne stężenie dobowe dla PM10 wynosi 50 μg/m3 i 25 μg/m3 dla PM2,5. Tego ostatniego w Polsce nawet nie bierze się pod uwagę podczas informowania o zagrożeniu szpitali, szkół, przedszkoli i mediów.

Według portalu Polski Alarm Smogowy, kiedy PM10 ma wartość 300 μg/m3, poziom PM2,5 mieści się wtedy w przedziale od 180 do 240 μg/m3. Oznacza to od 7 do 10 razy przekroczenie normy WHO!

 

Co robić, kiedy wiemy, że jest smog?

Najlepszą radą zdaje się być, żeby w czasie podwyższonego poziomu zanieczyszczenia powietrza pozostać w mieszkaniu, bądź w domu. Często jest to niestety niemożliwe, bo przecież musimy dotrzeć do pracy, odprowadzić dzieci do szkoły, załatwić zakupy.

Maska, to nie wstyd, a coraz częściej konieczność

Maska czy chusta antysmogowa jest niewątpliwie pomocna w czasie smogu. Żeby jednak była rzeczywiście skuteczna „musi filtrować i musi pasować”. Te dwa warunki skuteczności podaje Benjamin Barrett z Air Quality Science działającego przy King’s College London. Biorąc pod uwagę powyższe, nie możemy traktować jako antysmogowe masek chirurgicznych czy przeciwpyłowych – materiał, z jakiego są wykonane nie stanowi bariery dla mikrodrobin takich jak PM2,5. W walce ze smogiem pomogą maski z filtrem przeciwpyłowym HEPA (high efficiency particulate air filter), spełniające amerykańską normę N95 przyznawaną przez National Institute for Occupational Safety and Health albo europejską FFP1-2 wydawaną przez Europejski Komitet Normalizacyjny.

Wybierając ochronę antysmogową zdecydujmy się na taką, która będzie dobrze przylegać do twarzy. Dobre dopasowanie to konieczny warunek do jej poprawnego działania. Jeśli będziemy w niej wychodzić tylko po zakupy, to ochronę zapewni każda maseczka, która nie przepuszcza pyłu PM2,5 – nawet te najtańsze.

Jeśli jednak planujemy pojeździć na rowerze albo pobiegać, to musimy sięgnąć po bardziej wyrafinowany sprzęt.

Pamiętajmy, że na rynku są maski dla dorosłych i dla dzieci. Dobór odpowiedniego modelu jest bardzo ważny ze względu na dopasowanie go do rozmiaru i kształtu twarzy. Więcej informacji i porad dotyczących masek antysmogowych zamieścimy w osobnym artykule.

 

 

Dom z czystym powietrzem

Bez względu na jakość powietrza na zewnątrz, należy również zadbać o czystość tego, czym oddychamy w pomieszczeniach, w których przebywamy. Pierwszy krok do zdrowej atmosfery to mieszkanie pełne kwiatów. Nie chodzi tutaj o wszystko co zielone, ale o jak największą ilość gatunków roślin pochłaniających lotne związki organiczne, których jednym ze źródeł są spaliny.

 

 

Przydatną podpowiedź w tym temacie daje nam badanie Clean Air Study przeprowadzone w 1989 roku przez NASA. Amerykańska Agencja Kosmiczna wraz z Associated Landscape Contractors of America przeprowadziła szereg eksperymentów w poszukiwaniu roślin, które byłyby jak najłatwiejsze w uprawie i jednocześnie jak najbardziej efektywne w filtrowaniu powietrza. Tak powstała lista 29 roślin doniczkowych, skutecznych w walce z zanieczyszczeniem powietrza. Lista obejmuje m. in. takie gatunki, jak chryzantema wielokwiatowa, bluszcz pospolity, figowiec benjamina, dracena wonna i odwrócona (listę i opis wszystkich roślin wybranych w wyniku eksperymentu prezentujemy w osobnym artykule). Rola roślin to nie wszystko – pozostają one uzupełnieniem innych rozwiązań, same powietrza w domu nie oczyszczą.

Drugi krok to zakup oczyszczacza powietrza, który, tak jak maska antysmogowa, będzie wyposażony co najmniej w skuteczny filtr HEPA.

Oczyszczacz powietrza to – poza całą mniej lub bardziej efektowną oprawą – przede wszystkim filtr. Wysokosprawny filtr powietrza zbudowany jest z przypadkowo ułożonych miliardów mikroskopijnych włókien, które są w stanie przechwycić kurz, komórki bakterii, pierwotniaki, grzyby, pyłki – wszystko to, co większe niż 0,3 mikrona, w tym również smog.

Filtry HEPA, podobnie jak maseczki różnią się skutecznością. Najskuteczniejsze flitr H13 i H14 zatrzymują odpowiednio 99,95% i 99,99% zanieczyszczeń. Flirty oznaczone od H10 do H12 (ostatnio E10-E12) odpowiednio mniej.

 

Decydując się na zakup oczyszczacza powietrza należy, dobrać jego wydajność do wielkości pomieszczenia, w którym ma pracować. Idealnie by było, gdyby oczyszczacz wyposażony był również w filtr węglowy, który usunie lotne substancje chemiczne, dym papierosowy i nieprzyjemne zapachy. Jeśli urządzenie posiada jonizator powietrza, to koniecznie musi być certyfikowane.

 

Zanieczyszczenie powietrza typu smog jest szczególnie niebezpieczne dla naszego organizmu. Dzieje się tak z dwóch powodów: nasze zmysły kiepsko radzą sobie z jego wykrywaniem, a organizm z jego filtrowaniem. Dlatego wspomagajmy się i polegajmy na wiarygodnych pomiarach oraz używajmy sprawdzonych i skutecznych metod ochrony w tym zakresie.

 

Źródło: opracowanie własne na podstawie globenergia.pl, bloga popularnonaukowego Crazynauka, wiemczymoddycham.pl
Foto: CzasNaTo, unsplash.com, freepik.com